درمان های جدید اسکیزوفرنی

درمان های جدید اسکیزوفرنی

کبری قلی زاده

موضوع

درمان های جدید اسکیزوفرنی

تاریخچه درمان اسکیزوفرنی

تاریخچه درمانهای جسمی در اسکیزوفرنی به دو دوره تقسیم می شود و کلرپرومازین ( اولین داروی آنتی سایکوتیک یا ضدروان‌پریشی مؤثر ) حدواسط این دوره ها است. به داروهائی که اثر ضد اسکیزوفرنی دارند انتی سایکوتیک میگویند . قبل از تولید داروهای ضدروان‌پریشی در اوایل ۱۹۵۰ درمانهای چندی برای بیماران انجام می شد. طی اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ به اسکیزوفرنی به عنوان بیماری نگاه می شد که سیر بدتر شونده اجتناب ناپذیری به سمت زوال عقل داشت و در نتیجه بیماران بطور مکرر و برای مدتهای طولانی بستری می شدند. درمانهای جسمی برای کنترل شدیدترین علایم اختلال وایجاد امنیت بیمارستانها به کار گرفته می شد.

آرامبخشها مثل برومید و باربیتورات جهت کنترل بی قراری و از درمانهای فیزیکی مثل هیدروتراپی و بسته های کاغذی مرطوب بدلیل اثر آرام کننده آنها استفاده می شد. در اوایل ۱۹۲۰ ، خواب درمانی به کمک باربیتوراتها ابداع شد. بیماران پس از دوز بیش از حد باربیتوراتها بهبودی نشان می دادند.

در این روش بیمار فقط جهت فعالیتهای ضروری مثل خوردن و بهداشت شخصی بیدار می شد. در ۱۹۳۰ درمان بوسیله کومای انسولین ابداع شد. در این روش دوز انسولین بتدریج افزایش می یافت تا کوما ایجاد می شد. پس از یک ساعت مانیتورینگ ، با تجویز گلوکز ، کوما خاتمه می یافت و بیماران عموماً ۲۰ مرتبه به کوما می رفتند. این درمان که بطور گسترده در درمان روان‌پریشی استفاده می شد ، بیانگر تأثیر نسبی بود.

در ۱۹۳۵ برداشتن لوب پره فرونتال مغز جهت درمان بیماری روانی شدید پیشنهاد شد. درمان بوسیله تشنج پس از مشاهده اینکه بعضی بیماران پس از تشنج بهبودی می یافتند، بکار گرفته شد، ابتدا از کافور و pentylenetetrazol ( metrazol ) جهت ایجاد تشنج استفاده شد ولی سپس تشنج الکتریکی ابداع شد. الکتروشوک یا ETC در بعضی انواع اسکیزوفرنی هنوز هم استفاده می شود.

کشف کلرپرومازین در اوایل ۱۹۵۰ مهمترین نقش را در درمان یک بیماری روانپزشکی داشت. یک جراح در پاریس متوجه شد استفاده از این دارو قبل از جراحی باعث ایجاد حالت غیر معمولی می شود که بیمار نسبت به جراحی کمتر مضطرب به نظر می رسد. این دارو در کاهش توهم ها و هذیانها و برآشفتگی مؤثر بود. این دارو باعث ایجاد عوارض جانبی شبیه پارکینسونیسم می شود.
تیوریدازین ، فلوفنازین ، هالوپریدول و تیوتیکسن پس از تولید کلرپرومازین تولید شدند. کلوزاپین در ۱۹۵۸ کشف شد. معرفی ریسپریدون در ۱۹۹۴، الانزاپین در ۱۹۹۷، زیپراسیدون در ۲۰۰۱، آریپیپرازول در ۲۰۰۲ صورت گرفت.

 

فازهای درمانی اسکیزوفرنی :

مرحله حاد بیماری با علایم روان‌پریشی ( مثل توهم،افکار غیر منطقی یا هذیان، علائم منفی و…) مشخص می شود و نیاز به توجه بالینی فوری دارد. این علایم ممکن است نمایانگر اولین حمله روان‌پریشی ویا بطور شایعتر عود بیماری در فردی باشد که حمله های مختلف را تجربه کرده است. درمان در این فاز متمرکز بر تخفیف شدیدترین علایم روان‌پریشی است.

پس از فاز حاد که معمولاً ۴ تا ۸ هفته طول می کشد ، بیماران وارد فاز ثابت شونده می شوند که طی آن علایم حادکنترل شده اند. در صورتیکه درمان قطع شود یا بیمار در معرض استرس باشد خطر عود وجود دارد. در طول این فاز درمان متمرکز بر تحکیم منافع درمانی به کمک درمانهای مشابهی است که در مرحله حاد استفاده می شدند. این فاز ممکن است تا ۶ ماه پس از بهبودی علایم حاد طول بکشد.

مرحله سوم فاز پایدار یا نگهدارنده است و آن زمانی است که بیماری در فروکش نسبی است. اهداف این فاز ، پیشگیری عود علائم اسکیزوفرنی و کمک به بیمار جهت ارتقای سطح عملکرد می باشد.

 

روش‌های درمانی اسکیزوفرنی

  • کلرپرومازین (تورازین)
    •  کلوزاپین (کلوزاریل)
    •  هالوپریدول (ریسپردال)
    •  اولانزاپین (زیپرکسا)
    •  کوتیاپین (سروکل)
    •  آری‌پیپرازول (ابیلیفای)

داروهای ضدروان‌پریشی، نشانه‌های روان‌پریشی اسکیزوفرنی را کاهش می‌دهند و معمولاً باعث می‌شوند که بیمار با کارایی بیشتر و به نحو مناسب‌تری به فعالیت بپردازد. داروهای ضدروان پریشی در حال حاضر بهترین روش درمان برای اسکیزوفرنی هستند امّا آن‌ها این بیماری را «درمان» نمی‌کنند و این اطمینان را به وجود نمی‌آورند که دیگر شرایط بیماری باز نگردد.اغلب کسانی که اسکیزوفرنی دارند، نشانه‌های قابل توجهی از بهبودی را پس از مصرف داروهای ضدروان پریشی نشان داده‌اند. داروهای معروف به داروهای «غیرمتعارف» ضدروان‌پریشی از سال ۱۹۹۰ به بازار عرضه شده‌اند.

عوارض جانبی اولیه مصرف داروهای ضدروان‌ پریشی

  • خواب آلودگی
    •  بیقراری
    •  گرفتگی عضله
    •  لرزش
    •  خشکی دهان
    •  تاری دید

اغلب این عوارض با کاهش میزان دارو قابل اصلاح و یا توسط داروهای دیگر قابل کنترل می‌باشند. بیماران مختلف، واکنش‌های متفاوتی به درمان و اثرات جانبی داروهای مختلف ضدروان‌پریشی نشان می‌دهند.

اثرات بلند مدت مصرف داروهای ضدروان‌ پریشی

اثرات جانبی بلند مدّت داروهای ضدروان‌پریشی می‌تواند به شکل مشکلات نسبتاً جدّی خود را نشان دهد. حرکت پریشی دیررس (Tardive Dyskinesia(TD))، اختلالی است که مشخصه‌اش حرکت‌های غیرارادی دهان، لب‌ها، زبان و گاهی بالاتنه یا سایر بخش‌های بدن مثل بازوها و پاها می‌باشد. این اختلال در ۱۵ تا ۲۰ درصد بیمارانی که داروهای ضدروان‌پریشی «متعارف» و قدیمی‌تر را برای چندین سال مصرف می‌کردند، دیده می‌شد. TD در بیمارانی که این گونه داروها را برای مدّت زمان کوتاه‌تری هم مصرف کرده باشند ممکن است بروز کند. در اغلب موارد، نشانگان و عوارض TD خفیف است و خود بیمار ممکن است از حرکت‌های گفته شده ناآگاه باشد.

داروهای «غیرمتعارف» که در سال‌های اخیر تولید شده‌اند همگی نسبت به داروهای سنتی ضدروان‌پریشی، خطر کمتری از نظر بروز TD دارند. البته این داروها نیز اثرات جانبی خاص خود، مانند اضافه وزن، را دارند. به علاوه، اگر میزان مصرف داروهای جدید زیاد باشد، ممکن است مشکلاتی چون کناره‌گیری و انزوای اجتماعی و نشانگانی شبیه بیماری پارکینسون، به وجود آورد. با وجود این، داروهای جدید ضدروان‌پریشی، روش درمانی بسیار پیشرفته‌تر و بهتری هستند و در حال حاضر، تحقیقات در مورد میزان مصرف بهینه آن‌ها ادامه دارد.

توان‌بخشی

 برنامه‌های توان بخشی می‌تواند شامل مشاوره شغلی، آموزش حرفه، مهارت‌های حل مساله و مدیریت مالی، استفاده از وسایل نقلیه عمومی و آموزش مهارت‌های اجتماعی باشد. این رویکردها برای موفقیت روش‌های درمانی اجتماع- محور برای اسکیزوفرنی اهمیت دارند زیرا مهارت‌های لازم برای زندگی موثر و بارور در خارج از چتر حمایتی بیمارستان روانی را برای بیماران ناتوان فراهم می‌سازند.

 

روان‌درمانی فردی

 روان درمانی فردی مستلزم صحبت‌های مرتب و برنامه‌ریزی شده بین بیمار و متخصص سلامت روان نظیر روان‌پزشک، روان‌شناس یا مددکار اجتماعی است. مطالعات اخیر نشان داده است که روان درمانی فردی و رویکردهای شناختی- رفتاری که به آموزش مهارت‌های انطباقی و حل مساله می‌پردازد، برای بیماران اسکیزوفرنی می‌تواند موثر و مفید باشد. البته، روان درمانی نمی‌تواند جایگزین دارو درمانی گردد و غالباً هنگامی موثر است که ابتدا درمان دارویی باعث کاهش نشانگان روان‌پریشی بیمار شده باشد.

آموزش خانوادگی

 غالباً بیماران اسکیزوفرنی از بیمارستان مرخص شده و تحت مراقبت افراد خانواده قرار می‌گیرند. بنابراین، آموزش اعضای خانواده درباره کارهایی که می‌توانند انجام دهند و نیز درک مشکلات و مسائل مرتبط با بیماری اسکیزوفرنی، بسیار اهمیت دارد.

درمان زیست شناختی

دارو درمانی از جمله درمان های زیست شناختی است که برای تغییر علایم افراد مبتلا به اسکیزوفرن ارایه می شود. در واقع باید قبول کرد که دارو می بایست تکیه گاه اولیه و عمده افرادی باشد که به اختلالات روانی مبتلا می شوند.دارو درمانی در درمان اسکیزوفرن با دو هدف درمان علایم حاد و درمان نگهدارنده ارایه می شود. به منظور به حداکثر رساندن پذیرش دارو توسط بیمار لازم است که خانواده ها با اثرات درمانی انواع داروها با دوزهای دارویی متفاوت آشنا و درباره آثارجانبی معمول آن آگاه و در نتیجه از اضطراب احتمالی آنان برای مصرف دارو توسط فرد مبتلا کاسته شود. فنوتیازین ها و سایر داروهای ضد روانپریشی اگر به میزان کافی و به مدت زمان کافی مصرف شوند (زیر نظر روانپزشک) باعث کاهش نشانه های مثبت و عمده اسکیزوفرن می شوند.بنابراین می توانند علایمی چون توهمات، هذیانها، آشفتگی در تکلم و خلق افسرده با تحریک پذیری را کاهش دهند. همچنین داروها قادرند به صورت غیر اختصاصی باعث کاهش بیقراری فرد مبتلا شوند. این داروها گاه در کاهش نشانه های منفی یا جلوگیری از پسرفت رفتارها مؤثر نمی باشند. پس نمی توان انتظار داشت که علایمی مانند فقدان اراده، عدم استمرار تکلم به صورت مؤثر و مفید به سرعت کاهش یابند. بنابراین باید گفت داروها معمولاً برای درمان روان پریشی حاد و نشانه های مزمن و به منظور جلوگیری از بازگشت علایم در زمان طولانی تر مورد استفاده قرار می گیرند. بسیاری از خانواده ها با برطرف شدن علایم حاد بیماری درمان را پایان یافته تلقی می کنند. بنابراین ممکن است مصرف داروها را توسط بیمار جدی نگیرند. در این راستا ضروری است که برای خانواده ها توضیح داده شود که به منظور درمان نگهدارنده لازم است بیمار داروها را به منظور به حداقل رساندن خطر عود یا بستری شدن دوباره وبرای تمام عمر مصرف کند.در صورتی که بیمار دارو را بصورت نا مرتب مصرف نماید احتمال عود بیماری افزایش خواهد یافت.درمان با استفاده از شوک الکتریکی (ECT) از جمله روشهای دیگر زیست شناختی در درمان اسکیزوفرن محسوب می شود. بسیاری از خانواده ها با این روش درمانی آشنا نبوده و بنابر این ممکن است در برابر خواسته پزشک مبتنی بر انجام آن به شدت مقاومت کنند.برا ی افرادی که نسبت به داروهای آنتی سایکوتیک مقاوم هستند یا قادر به تحمل آثار جانبی داروها نمی باشند شوک درمانی روش درمانی مناسبی به شمار می رود وگاه خطر آن کمتر از داروهاست، به طوری که برای زنان باردار یا کسانی که در فکر خودکشی یا دگرکشی هستند و یا اقدام به این اعمال می نمایند، پزشک می تواند از ECT که آثار مثبت فوری دارد استفاده نماید .

درمان روانشناختی

درمان حمایتی از جمله روشهای درمان روانشناختی است که در درمان اسکیزوفرن مورد استفاده قرار می گیرد .این نوع روان در مانی مبتنی بر حمایت ،برون ریزی عاطفی ،تقویت جنبه های مثبت فرد ،اطمینان بخشی وبیان آزاد احساسات توسط فرد می باشد. از این رو در کنار دارو درمانی سبب سرعت روند بهبودی فرد بیمار می شود.گروه درمانی شکل دیگری از درمانهای روان شناختی است که می تواند بصورت گروه درمانی یا گروه آموزشی عرضه شود.در گروه درمانی حمایتی عده ای از افراد مبتلا به اسکیزوفرن گرد هم می آیند و درمانگر با تسهیل شرایط در گروه،فرصت را برای برون ریزی احساس وبیان هیجانات فراهم می کند.اعضا در گروه به سخنان یکدیگر گوش می دهند و به یکدیگر اطمینان می کنند ودر صورت لزوم پیشنهاد ها و توصیه هایی را ارایه می نمایند .تعداد مناسب اعضای گروه ۶-۱۲ نفر می باشد.در گروههای آموزشی این امکان وجود دارد که تعدادبیشتری از افراد دورهم جمع شوند وبه کمک در مانگر اطلاعات لازم را در خصوص تشخیص بیماری ،علایم ونشانه ها و انواع روشهای درمانی دریافت کنند. بطور اختصاصی می توان گروههای آموزشی را برای افراد مرتبط با مبتلایان (مثل والدین وسایر اعضای خانواده ) تشکیل داد که می توان آن را در قالب گروه آموزش زندگی خانوادگی (F.L.E) طراحی کرد. از نکات مثبت گروهها آن است که علاوه بر ارتقای آگاهی بیماران سبب می شود تا آنان در گروه افراد با اختلال مشابه خود احساس تنهایی خود را کاهش دهند که از سوی دیگر باعث افزایش مقبولیت و پذیرش اجتماعی آنان شده ودر نهایت سبب آرامش و خشنودی بیشتر مبتلایان به اسکیزوفرن می شود.خدمات باز توانی (توانبخشی) از جمله راهبردهای دیگر روانشناختی بهبود اسکیزوفرن است. در واقع باید اذعان کرد که تمامی مبتلایان به اسکیزوفرن به خدمات توانبخشی نیاز دارند .این خدمات بر قابلیت های با قیمانده بیماران متمرکز شده وبیماران را به مسئولیت پذیری بیشتر و اتکا به خود هدایت می کند. بنا براین همزمان با کنترل علایم حاد بیماری ضروری است که خدمات توانبخشی، فوری بلا فاصله شروع شود. هدف توان بخشی فرا گیری مهارت نیست بلکه هدف این است که بیمار با شرایط اختصاصی محیط خود بهتر کنار بیاید وپی ببرد که در زندگیش به چه چیزی علاقه دارد و از زندگی چه می خواهد.درمانهای معطوف به خانواده از جمله سایر روشهای روانشناختی اسکیزوفرن محسوب می شود چون بیماران اسکیزوفرن غالباً با بهبود نسبی از بیمارستان ترخیص می شوند. خانواده ای که بیمار اسکیزوفرنیک به آن باز می گردد می تواند از یک دوره کوتاه مدت اما فشرده (حتی روزانه) روان درمانی خانواده استفاده کند.روان درمانی فردی نیز می تواند برای کاهش علایم اسکیزوفرن مورد استفاده قرار گیرد.هدف درمانهای فردی تقویت مهارتهای فردی – اجتماعی وپیشگیری از بازگشت علایم بیماری است.در این نوع روان درمانی بسته به نوع دیدگاه ونظریه ای که مشاور یا روان درمانگر آن را پذیرفته، تکنیک های متفاوتی مورد استفاده قرار می گیرد.تمرینات تن آرامی ،آموزش روانی خود بیانگری ،افزایش خود آگاهی فرد از طریق تسلط بر موضوعات (دردها ،رنجها ،خاطرات ناخوشایند کودکی و……)ومحتوای ناخود آگاه ،آموزش مهارت های اجتماعی برای دستیابی به تقویت کننده های محیطی و…..از جمله روش هایی است که در جلسات روان درمانی فردی رایج می باشند.درمان فردی بصورت شناختی –رفتاری از جمله روش هایی است که برای بهبود کارکرد های شناختی واصلاح اشتباهات داوری مورد استفاده قرار می گیرند. وقتی فرد از این روش بهره می گیرد یک بینش نسبی درباره بیماری خود کسب می کند ودر این نوع جلسات تلاش می شود تا فرد با شناسایی افکار غیر منطقی از تخریب و مغلوب سازی خود جلوگیری کند.کاردرمانی نوع دیگری از روش درمانی است که برای درمان اسکیزوفرن بصورت کسب مهارت های تازه یا باز یابی مجدد مهارت های قدیمی اما فراموش شده ارایه می شود .کارگاه های سر پوشیده ،کلوپ های شغلی ،برنامه های اشتغال موقت یا نیمه موقت برخی از تکنیک ها والگو های رایج در کار درمانی هستندو در نهایت باید پذیرفت که اقدامهای اجتماعی مانند بستری کردن فرد در بیمارستان یک اقدام ضروری برای جلوگیری از پیامد رفتارهای نا بهنجار مبتلایان به اسکیزوفرن است ومفید خواهد بود که آشنایان فرد دیدگاه مثبتی در خصوص بستری شدن فرد در بیمارستان یا مراکز اقامتی دیگر داشته باشند.