سندرم روده تحریک پذیر از دیدگاه روانشناس و روانپزشک
منبع : ویکیپدیا
سندرم روده تحریک‌پذیر
سندرم روده تحریک‌پذیر یا آی‌بی‌اِس (IBS) نوعی اختلال در عملکرد روده است که با درد مزمن در ناحیه شکم، احساس ناراحتی، و تغییرات در عادات روده‌ای،بدون هرگونه علت ارگانیک دیگری، مشخص می‌شود.اسهال یا یبوست می‌توانند علامت غالب باشند که ممکن است به صورت متناوب ظاهر شوند.
نوعی از این بیماری که در آن اسهال علامت غالب باشد IBS-D و نوعی که یبوست علامت غالب را تشکیل دهد IBS-C، نامیده و به نوعی که این دو علامت متناوباً ظاهر شوند IBS-A می‌گویند. آی‌بی‌اس ممکن است پس از یک عفونت به وجود آید که آن را آی‌بی‌اس پس از عفونت، یا IBS-PI نامند.
یک واقعهٔ استرس‌زا در زندگی و یا شروع بلوغ، می‌تواند بدون علت پزشکی دیگری، آغازگر آی‌بی‌اس باشد.حالت‌های مختلفی از جمله عدم جذب فروکتوز، بیماری سلیاک،عفونت‌های خفیف و عفونت‌های انگلی مانند ژیاردیازیس، انواع بیماری‌های التهابی روده،یبوست مزمن عملکردی، و دردهای عملکردی مزمن در ناحیه شکم ممکن است به صورت آی‌بی‌اس تظاهر کنند. در آی‌بی‌اس، آزمایش‌های معمول بالینی هیچ‌گونه اختلالی را نشان نمی‌دهند، هر چند روده‌ها ممکن است حساسیت بیشتری نسبت به برخی محرک‌های خاص مانند تست عبور بالون نشان دهند.
علی‌رغم آنکه علت دقیق آی‌بی‌اس مشخص نیست، رایج‌ترین تئوری این است که آی‌بی‌اس از اختلال در تعامل میان مغز و دستگاه گوارش پدید می‌آید، اگرچه ممکن است نوعی اختلال در فلور روده‌ها و یا دستگاه ایمنی بدن نیز در ایجاد آن نقش داشته باشد. آی‌بی‌اس در اغلب بیماران منجر به شرایط خطرناک نمی‌شوداما به‌خاطر عوارض جانبی همچون درد مزمن و خستگی، می‌تواند هزینه‌های درمانی بیمار را افزایش داده و باعث افزایش غیبت بیماران از محل کارشان شود.محققان گزارش کرده‌اند که شیوع بالای سندرم روده تحریک‌پذیر می‌تواند باعث افزایش هزینه‌های اجتماعی گردد.این بیماری همچنین یک بیماری مزمن است که می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را به طرز چشم‌گیری تحت تأثیر قرار دهد.
انواع
- نوع «اسهال غالب» (آی‌بی‌اس نوع D[)
- نوع «یبوست غالب» (آی‌بی‌اس نوع C)
- آی‌بی‌اس با الگوی متناوب مدفوع (آی‌بی‌اس نوعA یا درد غالب
- آی‌بی‌اس بعد از عفونت:در برخی از افراد، آی‌بی‌اس ممکن است شروع حادی داشته و پس از یک بیماری عفونی توسعه پیدا کند، که این نوع با دو یا چند علامت از این علایم مشخص می‌شود: تب، استفراغ، اسهال، یا کشت مثبت مدفوع.
تاریخچه
در طی دهه‌های قبل آی‌بی‌اس به مانند امروز شایع نبود، زیرا استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های قوی و داروهای دیگری که مخل رشد طبیعی، سلامت و تعادل باکتری‌های روده هستند رواج امروزی را نداشت. پزشکان سنتی همچنان از گیاهان طبیعی غیرتهاجمی به‌جای آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت‌های باکتریایی استفاده می‌کنند. داروهای پیشخوانی که در داروخانه عرضه می‌شوند می‌توانند برای بدن، بسیار تهاجمی باشند. دهه‌ها قبل، در برداشت میوه‌ها و سبزیجات تازه، از مواد شیمیایی اندکی استفاده می‌شد در حالی که امروزه تقریباً و سریعاً تمام میوه‌ها و سبزیجات موجود در فروشگاه‌های زنجیره‌ای، با چندین ماده شیمیایی آغشته شده‌اند و گوشت گاو موجود در قفسه‌ها از کشتزارهایی آمده‌است که در آن گاوها غذاهای حاوی مواد شیمیایی متعدد مصرف نموده‌اند. رژیم غذایی امروز ما مملو از غذاهایی‌است که مواد نگهدارنده فراوانی داشته و از ارزش غذایی کمی برخوردارند. در گذشته، غذاهایی که به طور معمول وارد بازار مواد غذایی می‌شدند خالی از مواد نگهدارنده بودند که به همین دلیل در اغلب موارد سریعاً فاسد می‌شدند. آن مواد، ارزش غذایی بالایی داشتند. از مدت‌ها قبل، سندرم روده تحریک‌پذیر وجود داشته، لیکن بیشتر یک مشکل نادر روده نامنظم تلقی می‌شد. محقق براون در مقاله‌ای در مجله پزشکی کوه‌های راکیاز اولین کسانی بود که به سال ۱۹۵۰ به مفهوم “آی‌بی‌اس” اشاره کرد.این اصطلاح برای دسته‌بندی بیمارانی که علائم گسترده اسهال، درد شکمی و یبوست داشتند ولی عوامل شناخته شده عفونی در آنان یافت نمی‌شد، به‌کار می‌رفت. تئوری‌های اولیه، عوامل استرس‌زا و مشکلات روانی را باعث بروز آی‌بی‌اس دانستند.
علل بیماری
علت سندرم روده‌تحریک‌پذیر شناخته شده نیست، اما چندین فرضیه پیشنهاد شده‌است. عفونت‌های حاد دستگاه گوارش خطر گسترش و توسعه آی بی اس را افزایش می‌دهد. عوامل دیگری که احتمال ابتلا به انواع این سندرم به‌غیر از نوع بعد از عفونت را زیاد می‌کنند، جوانی، تب طولانی مدت، اضطراب و افسردگی می‌باشند. پیشنهادهای منتشر شده درسال ۱۹۹۰ پیرامون علت بیماری، نقش «محور مغز – روده» را در این بیماری آشکار ساخت، مطالعه‌ای با عنوان پاسخ محور مغز- روده به تنش و تحریک کولینرژیک در سندرم روده تحریک‌پذیر، که در مجله بالینی گوارش در سال ۱۹۹۳ منتشر شده‌استهمچنین یک مطالعه منتشر شده در مجله گوارشی گات به سال ۱۹۹۷ پیشنهاد کرده که آی‌بی‌اس بر اثر اختلال در عملکرد متقابل محور مغز – روده رخ می‌دهد.عوامل روانی نیز ممکن است در علت‌شناسی آی‌بی‌اس مهم باشند. رژیم‌های غذایی سرشار از مواد محرک، دخانیات و مشروبات الکلی در وقوع این سندروم موثرند.
واکنش‌های ایمنی
پژوهش‌های منتشر شده در اواخر سال ۱۹۹۰ میلادی حکایت از تغییرات زیست‌شیمیایی خاص موجود در نمونه‌های بافتی و نمونه سرمی بیماران آی‌بی‌اس دارد. این مطالعات سیتوکین‌ها و فراورده‌های ترشحی را در بافت‌های گرفته شده از بیماران مبتلا به آی‌بی‌اس شناسایی کردند. سیتوکین‌های شناسایی شده در بیماران مبتلا به آی‌بی‌اس، التهاب تولید می‌کنند و با پاسخ ایمنی بدن همراه هستند
تشخیص
هیچ تست آزمایشگاهی و یا تصویربرداری پزشکی خاصی که بتواند برای تشخیص آی‌بی‌اس به‌کار گرفته شود، وجود ندارد.کنترل سندروم روده تحریک‌پذیر تشخیص آی‌بی‌اس در شرایطی مطرح می‌شود که علایمی مشابه علایم آی‌بی‌اس ایجاد می‌شود، سپس از روشی برای دسته‌بندی علائم بیمار پیروی می‌گردد. رد کردن عفونت‌های انگلی عدم تحمل لاکتوز، رشد بیش از حد باکتری‌ها در روده باریک و بیماری سلیاک برای تمام بیماران قبل از تشخیص آی‌بی‌اس پیشنهاد شده‌است. توصیه می‌شود که بیماران مبتلا به این بیماری که سن بیش از ۵۰ سال دارند، تحت غربال‌گری با کولون‌بینی قرار گیرند.
علائم
علائم اولیه سندرم روده تحریک‌پذیر عبارتند از: درد یا احساس ناراحتی در ناحیه شکم همراه با اسهال و یبوست‌های مکرر و نیز تغییر در عادات روده‌ای. همچنین ممکن است احساس ضرورت برای اجابت مزاج، احساس تخلیه ناقص یا زورپیچ، نفخ و گشادگی شکم نیز وجود داشته باشد. افراد مبتلا به آی‌بی‌اس اغلب بیش از دیگران دچار ریفلاکس معده‌ای مروی،علائم مربوط به دستگاه تناسلی- ادراری، علائم روانی از قبیل افسردگی و اضطراب، فیبرومیالژیا، سندرم خستگی مزمن، سردرد و کمردرد می‌شوند.
تشخیص‌های افتراقی
از آنجا که علت‌های بسیاری برای اسهال شبیه به اسهال موجود در نشانه‌های آی‌بی‌اس وجود دارد، انجمن متخصصین گوارش در آمریکا مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها را برای انجام آزمایش‌هایی در ردکردن دیگر علل این قبیل نشانه‌ها منتشر ساخته‌اند. این موارد شامل عفونت‌های گوارشی، عدم تحمل لاکتوز و بیماری می‌باشند. پژوهش‌ها حکایت از آن دارند که این دستورالعمل همیشه هم قابل پیروی‌کردن نمی‌باشد.
هنگامی که سایر علل مسبب بیماری حذف گردیدند، برای تشخیص آی‌بی‌اس از یک الگوریتم تشخیصی استفاده می‌گردد. الگوریتم‌های شناخته‌شده شامل کرایتریای «منینگ»، معیار یا کرایتریای منسوخ شدهٔ «رم» یک و دو، کرایتریای کرویس و مطالعاتی که قابلیت اطمینان‌شان را حفظ کرده‌اند، می‌باشند. شکل تکامل یافتهٔ کرایتریای «رُم سه»نیز در سال ۲۰۰۶ منتشر شده بود. هر یک از پزشکان ممکن است با کمک گرفتن از یکی از دستورالعمل‌های ذکرشده و یا با تکیه بر تجربیاتی که از بیماران گذشته خود کسب کرده‌اند، انتخاب خود را در این زمینه انجام دهند. الگوریتم تشخیصی ممکن است شامل برخی آزمایش‌های اضافی به منظور مراقبت در برابر اشتباهات تشخیصی و جلوگیری از شناختن بیماری‌های دیگر به عنوان آی‌بی‌اس باشد. نشانه‌هایی که به عنوان «پرچم سرخ»شناخته می‌شوند، ممکن است شامل کاهش وزن، خونریزی گوارشی، و یا نشانه‌های شبانه(علائمی که در شب ظاهر می‌شوند) باشند. با این حال پژوهندگان یادآور شده‌اند که شرایط پرچم قرمز ممکن است همیشه به دقت در تشخیص کمکی نکنند. برای نمونه بیش از ۳۱ ٪ از بیماران مبتلا به آی‌بی‌اس در مدفوع خود خون دارند. الگوریتم تشخیصی، نامی را مشخص می‌کند که می‌توان آن را برروی وضعیت بیماری گذاشت که ترکیبی از علایم اسهال، درد شکم و یبوست دارد. به عنوان مثال، عبارت «۵۰٪ از مسافران بازگشته از مسافرت دچار اسهال عملکردی بودند، در حالی که در ۲۵٪ آن‌ها، سندرم روده‌تحریک‌پذیر ایجاد شده بود.» بدین معنا است که نیمی از مسافران اسهال داشته‌اند، در حالی که در یک چهارم آن‌ها اسهال با درد در ناحیه شکم همراه شده بوده‌است. در حالی که برخی پژوهشگران عقیده دارند که این سامانه طبقه‌بندی به درک پزشکان از آی‌بی‌اس کمک خواهد کرد، دیگر پژوهشگران ارزش‌های چنین سامانه‌ای را زیر سؤال برده‌اند و پیشنهاد کرده‌اند که تمام بیماران مبتلا به آی‌بی‌اس، دچار بیماری زمینه‌ای مشابه با هم هستند، لیکن نشانه‌های هرکدام با دیگری متفاوت است.یک مطالعه که اخیراً انجام شده در همین راستاست و نشان داده‌است که یبوست و یا اسهال تظاهرات متفاوتی از همان شرایط زمینه‌ای به نظر می‌رسند، که محصولی از احتباس مدفوع در مخازن روده بزرگ می‌باشد. پرتونگاری شکم زمان انتقال (ترانزیت) روده بزرگ و نحوهٔ عبور و پخش مدفوع را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد که این موارد به میزان قابل توجهی با نفخ و درد در ناحیه شکم در ارتباط می‌باشند؛ بنابراین یک گروه از بیماران که در مقایسه با گروه شاهد، دچار یک افزایش در میزان بارگذاری مدفوع هستند، شناسایی می‌شوند که البته زمان ترانزیت روده بزرگ در آن‌ها نسبت به گروه شاهد برابر و یا کمتر می‌باشد. این موضوع نشان می‌دهد که الگوی اجابت مزاج مقدار مدفوع باقی‌مانده در روده بزرگ را منعکس نمی‌کند و این پدیده یبوست پنهان نامیده می‌شود. پدیده‌ای که ممکن است به رشد بیش از حد باکتریایی مربوط باشد.